۱. موقعيت
اين مسجد پايينتر از ميدان معابده، در ابتداى شارع ابطح، در طريق مسجدالحرام و در ابتداى خيابان فرعى با نام «شارع الاجابه» قرار دارد. ادامه مسير فعلى از سر شارع الاجابه، به ثنيه اذاخر مىرسد كه محل ورود رسول خدا صلي الله عليه و آله به مكه به هنگام فتح مكه در ماه رمضان سال هشتم هجرت است. اين ثنيّه، مُشْرف بر باغ خِرمان بوده كه اكنون شهردارى مكه در آن است.
فاكهى در قرن دوم از اين مسجد ياد كرده و مى گويد آن مسجد در آغازِ شعبى واقع شده كه در تاريخ به نام شعب آل قنفذ شناخته مى شود. اين شعب در درون كوه العَيْر است.
۲. فضيلت
درباره پيشينه تاريخى دينى اين مسجد چند نكته در منابع آمده است:
۱. اشاره ابن بطوطه كه حضرت در بازگشت از عمره در اينجا استراحت كرده است.
۲. ديگر آن كه حضرت روزها در غار حِرا بوده و شب را در اينجا با خديجه عليهاالسلام بسر مى برده است.
۳. ابن فهد هم به نقل از راويان مى نويسد: گفته اند كه جنّيان در اينجا به محضر رسول خدا صلي الله عليه و آله آمده و با آن حضرت ديدار كردند.
۴. همچنين گفته اند كه حضرت در كودكى در اينجا گوسفندان را به چرا مى آورده است.
/amaken/DASImage3901.jpg)
۳. نام‌هاي ديگر مسجد
جميل كتبى نويسنده معاصر شهر مكه مى نويسد: اين مسجد را «مسجد الاستراحه» گفته اند؛ زيرا مكانى است كه وقتى رسول خدا صلي الله عليه و آله در روز سيزدهم از منا و از حجّة الوداع بازمى گشت در اينجا استراحت كرد.
مسجد الاجابه بايد در شمار چند مسجد كهن مكه شناخته شود، مسجدى كه در طول تاريخ با نامهايى چون مسجد قنفذ يا آل قنفذ، مسجد الإجابه و مسجدالإستراحه شهرت داشته است.
۴. در تاريخ
• مسجد الاجابه دست كم تا قرن سوم به اين نام شناخته نمى شده است. فاكهى در قرن سوم از آن با مسجد آل قنفذ ياد كرده است.
• ابن فهد در حوادث سال ۷۲۰ نوشته است: در اين سال مسجد الاجابه تعمير شد. اين مسجد سمت چپ كسى است كه به سوى منا مى رود و در نزديكى ثنيّة اذاخر است و گفته شده كه رسول خدا صلي الله عليه و آله در آن نماز خوانده است.
• در قرن هشتم، ابن بطوطه در سفرنامه اش از مسجد الاجابه ياد كرده، و مى نويسد: آنجا مسجدى است كه رسول خدا صلي الله عليه و آله پس از انجام عمره در مسير بازگشت، در آنجا استراحت كرد و اكنون مردم آن را از روى تبرّك مى بوسند.
• ابن فهد در حوادث سال ۸۳۱ آورده: امير سيف الدين شاهين عثمانى در اين سال مسجد الاجابه را كه در شعبى نزديك ثنية اذاخر است، تعمير كرد.
• متن كتيبه اى كه در كنار محراب روى ديوار نصب شده حكايت از آن دارد كه بناى مسجد توسط عبدالله جمالى ناظر حسبه شريفه آن را در روز يك شنبه يازدهم ماه صفر سال ۸۹۸ بنا كرده است.
• كتيبه اى در مسجد الاجابه موجود است كه اشاره به بازسازى آن در قرن دهم هجرى دارد.
• همچنين روى كتيبه ديگرى كه آن نيز در كنار محراب نصب شده آمده است كه اين مسجد را سلطان احمد در سال ۱۱۲۴ بازسازى كرده است.
• اين مسجد در سال ۱۱۳۴ توسط شيخ بصرى نامى كه در ابطح زندگى مى كرد بازسازى شد.
• در سال ۱۳۹۴ قمرى ساختمان قديمى مسجد خراب گرديد و در همان محل پيشين مسجد جديدى بنا نهاده شد.
۵. وضعيت مسجد در حال حاضر
مسجد الاجابه سال ۱۴۲۱ به صورت زيبايى بازسازى شده و حتى به آن مناسبت، گاه محله نيز محله الاجابه ناميده مى شود. به علاوه تابلوى بزرگ مسجد الاجابه روى آن نصب شده است. چنين اقدامى براى برخى از مساجد مشابه نيز صورت گرفته است.
بناى فعلى آن مربع شكل و داراى مساحتى حدود ۴۰۰ متر مربع است. منارهاى نيز در محل اتصال ديوارهاى جنوب و غربى آن قرار دارد. اين مسجد از مساجد داير مكه به شمار مىآيد.
۶. يك نكته:
• در جاى باغ خرمان، كه در برابر مسجد الإجابه بوده است، اكنون دقيقاً شهردارى مكه «امانة العاصمة المقدسة» قرار گرفته است. اندكى از خيابان به سمت «ريع اذاخر» را نيز بايد داخل در باغ خرمان دانست.
۷. منابع جهت مطالعه بيشتر:
- اخبار مكه فاكهي
- آثار اسلامي مكه و مكدينه
- تاريخ و آثار اسلامي مكه و مدينه