گنبد و بارگاه سالار شهيدان هم چون نگينى در ميان انگشترى قرار دارد كه جلوهاى خاص به آن بخشيده است. پيرامون و گرداگرد حرم را صحنى وسيع احاطه كرده است. بر اين صحن نام «جامع» و «مشهد» نيز اطلاق مىشود كه از داخل به شكل مستطيل و دو طبقه و از بيرون به شكل بيضوى است. ارتفاع ديوارهاى آن به دوازده متر مىرسد كه تا دومتر آن با سنگ و بقيه با كاشى تزيين شده و كتيبهها و آيههاى قرآنى زينتبخش آن است. قبل از توسعه جديد حرم، مدرسهها و مسجدهايى پيرامون آن قرار داشت كه به داخل صحن راه مىيافتند. اين اماكن در توسعه خيابانهاى مجاور به كلى تخريب شد.[1]بناى بخش شمالى آن توسط شاه طهماسب صفوى ساخته شده است و پيش از آن، داراى ضلع شرقى، غربى و جنوبى بود. مساحت صحن 82* 158 متر يعنى 1500 متر مربع با 65 ايوان و حجره است.[2]اين حجرهها در دوران ناصرى و به دستور وى تعمير شد.[3]صحن با هفت در به بيرون راه مىيابد و كف آن در 1375 ق با سنگهاى سياه معدنى فرش شده است.[4]در گذشته تكيهاى با نام «تكيه بكتاشيه» در داخل صحن، سمت راست باب القبله، قرار داشت كه عبد المؤمن دده ساخته بود و صوفيان ترك در عصر عثمانى در آن گرد هم مىآمدند. اين تكيه در توسعههاى جديد از بين رفت.
در جوار صحن اصلى و سمت شرقى آن صحن كوچكى قرار داشت كه به وسيله راهرويى به هم وصل مىشد. اين صحن را صحن صغير مىناميدند. مساحت آن 48 متر مربع و داخل آن با كاشىهاى زيبا تزيين شده بود. تاريخ بناى آن به دوران عضد الدوله ديلمى (قرن چهارم هجرى) مىرسيد و چند تن از پادشاهان آل بويه در آن به خاك سپرده شدند.[5]اما اين صحن در تعميرات بعدى از ميان رفت و به صحن اصلى پيوست.
[1]. آل طعمه، همان، 182 به نقل از عبد الجواد كليد دار، تاريخ كربلا و حائر الحسين، 242.
[2]. غلامحسين مصاحب، دايرة المعارف فارسى، 2195.
[3]. ناصر الدين شاه، همان، 115.