جمعه 10 فروردین 1403
EN

گنبد مطهر حرم امام حسين

گنبد مطهر حرم امام حسين (عليه السلام)

برفراز قبر و ضريح حضرت امام حسين عليه السلام گنبد زيبا و مرتفعى وجود دارد كه از دور جلوه‏اى خاص به كربلا بخشيده است و عظمت هنرى و معنوى آن چشم هر بيننده‏اى را خيره مى‏كند و دل‏ها را مجذوب خويش مى‏سازد. نخستين گنبدى كه بر فراز مرقد امام ساخته شد در زمان منتصر عباسى بود. او پدرش متوكل را به قتل رساند و به ساختن بقعه و بناى حرم پرداخت. اين گنبد، كه تا 273 ق پا برجاى بود، رو به ويرانى نهاد و در آن سال محمد بن زيد علوى، از علويان طبرستان، به صورت باشكوهى آن را بازسازى كرد.[1]چندى بعد، عضدالدوله ديلمى، آن را تزيين كرد. اين گنبد در 407 ق در آتش سوخت و بخشى از آن تخريب و توسط ابن سهلان تعمير شد. در دوران حكومت جلايريان، كه از دست نشانده‏هاى ايلخانان مغول بودند، اين گنبد را از نو بر روى چهار طاق و در چهار جهت استوار و به صورت بسيار زيبا و شكل هندسى ماهرانه‏اى ساختند و روح معمارى اسلامى را در آن به نمايش گذاشتند. شاه عباس صفوى آن را از نماى بيرونى بازسازى كرد و به كاشى كارى و نماى داخلى آن پرداخت و با نقش‏ها و خطهاى زيبا، به اسامى امامان دوازده‏گانه شيعه مزين ساخت.
در 941 ق سلطان سليمان قانونى، از پادشاهان عثمانى و سنى مذهب، نماى خارجى گنبد را با گچ مرمت و سفيد كارى كرد.[2]پس از آن آقا محمد خان قاجار در 1211 ق آن را با پوششى از طلا زراندود كرد.[3]حدود بيست سال بعد طلاها دچار آسيب و زنگ زدگى شد. ساكنان كربلا، با ارسال نامه‏اى، از فتحعلى شاه مساعدت خواستند. شيخ جعفر كاشف‏الغطاء به عنوان نماينده آنان، با شاه و سران و مردم نيكوكار شهرهاى ايران ارتباط برقرار كرد.
 سر آخر، به دستور فتحعلى شاه در 1232 ق پوشش گنبد عوض شد و طلاى بهترى در آن به كار رفت.[4]ناصرالدين شاه قاجار در 1273 ق دوباره پوشش طلاى گنبد را بازسازى كرد و كتيبه‏اى در سمت راست آن با اين عبارت نگاشت:
«تذهيب القبة الحسينيه على عهد السلطان ناصر الدين شاه قاجارى، كتبه محمد حسين الشهير بالمشهدى 1273 ق و جدد بناها و قسم من تذهيبها فى سنه 1273 ق».[5]اين گنبد حدود 37 متر ارتفاع دارد. در بالاى آن ميله‏اى از طلا نصب شده و بر فراز آن چراغ نورانى قرار دارد. در قسمت ازاره گنبد، دوازده پنجره نور و هوا را به داخل حرم منتقل مى‏كند. به گفته عبدالصالح آل طعمه، توليت حرم، در اين گنبد 7526 خشت طلا به كار رفته و مجموع سطح طلا كارى شده آن 301 متر مربع است.[6]در طرف ديگر گنبد اين كتيبه به چشم مى‏خورد: «و قد تشرف بتعمير هذه القبة المباركة الشريفة المنوره بعون اللَّه تعالى السلطان الاعظم و الخاقان الاعدل السلطان بن سلطان ناصر الدين شاه قاجارى خلد اللَّه ملكه».
قسمت بيرونى ساقه گنبد با آيه هايى از سوره منافقون به خط ثلث زينت بخش اين معمارى اسلامى است كه به خط شيخ جواد على است و تاريخ 1371 ق را در خود دارد.
در رأس قسمت‏خارجى آن‏نيز كتيبه‏اى حاوى‏سوره فجر ديده مى‏شود.[7]
 

[1]. مدرسى، همان، 234.
[2]. جعفر الخليلى، موسوعة العتبات المقدسه، 8/ 160.
[3]. سفرنامه اديب الملك به عتبات، 159. آقا محمد خان كه دچار سكته شده و سلامتى خود را بازيافته بود به‏عبدالرزاق خان حاكم كاشان دستور داد با تعدادى مهندس و زرگر گنبد امام حسين عليه السلام را به طور كامل طلا كارى و زر اندود كنند( مدرسى، همان، 345).
[4]. مدرسى، همان، 403.
[5]. آل طعمه، همان، 173. براى انجام بازسازى و تذهيب گنبد، ناصرالدين شاه، شيخ عبدالحسين تهرانى رابا مال و ثروت فراوانى به كربلا اعزام داشت( مدرسى، همان، 306).
[6]. همان جا.
[7]. همان جا.
 

کلید واژگان: گنبد - حرم - امام حسين - كربلا