جمعه 10 فروردین 1403
EN

چهار امام معصوم (ع)

چهار امام معصوم (عليهم السلام)

بزرگ‏ترين بقعه موجود در بقيع، بقعه عباس و چهار امام عليهم السلام است كه در كنار آن، قبر فاطمه بنت اسد نيز قرار دارد. اين قبور از همان آغاز مورد توجه بود، اما روشن نيست كه از چه زمانى براى آنها بقعه ساختند.

مسعودى، مورخ معروف، در كتابش (مُرُوج الذهب) نوشته است كه وى سنگى را روى قبور آنان ديده است كه اين عبارت روى آن حك شده بود:«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيم، الْحَمْدُ للَّهِ مُبِيد الأُمَم وَ مُحْيِي الرمَم، هذا قَبْر فاطِمَة بِنْت رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ سَيِّدَة نِساءِ الْعالَمِين وَ قَبْرُ الْحَسَن بن عَلِىّ بْن ابِي‏طالِب وَ عَلِىّ بن الْحُسَينُ بْن عَلِىّ وَ مُحَمَّد بْن عَلِىّ وَ جَعْفَر بْن مُحَمَّد رَضِى اللَّهُ عَنْهُمْ أَجْمَعِين».[1]

در اين نقل اشاره به وجود بقعه نشده است، اما به هر روى، نشان مى ‏دهد كه اين محل در قرن چهارم، كاملًا آشكاربوده و مورد توجه زيارت كنندگانى مانند مسعودى كه شيعه مذهب بود، قرار گرفته است.

ابن نجار (م 643) از «قبّه عاليه» كه روى مزار ائمه بوده، ياد مى ‏كند و مى ‏نويسد: اين قبّه دو در دارد كه يكى از آنها هر روز براى زيارت باز مى ‏شود.[2]

به نوشته محمدبن احمد مَطَرى (م 741) قبّه ‏اى كه در زمان وى بر روى مزار ائمه بوده و از آن با تعبير «قبّةٌ عاليه» كه توسط ناصر عباسى (خلافت از 575 تا 622) بنا شده، ياد گرديده است.[3]

چهار امام بقيع

امام مجتبى عليه السلام‏

ريحانه رسول خدا صلى الله عليه و آله، حسن بن على عليهما السلام در پانزدهم رمضان سال سوم هجرت به دنيا آمد. وى و برادرش امام حسين عليه السلام مورد علاقه شديد رسول خدا صلى الله عليه و آله بودند و به عنوان فرزند آن حضرت شناخته مى‏ شدند. امام مجتبى عليه السلام، بعد از رسول خدا صلى الله عليه و آله، در كنار پدرش امير مؤمنان عليه السلام، در جنگ‏هاى جمل، صفين و نهروان شركت كرد. پس از شهادت اميرمؤمنان عليه السلام، با نصب پدرش، مردم عراق با او بيعت كردند، اما به دلايل متعددى وى را همچون پدرش در جنگ با معاويه تنها گذاشتند. او نيز به اجبار حكومت را رها كرد و عازم مدينه شد. اين رخداد در سال 41 هجرى اتفاق افتاد. پس از آن، امام مجتبى عليه السلام به مدت ده سال در مدينه با شيعيان خود در ارتباط بود.

امام حسن عليه السلام اسوه كاملى براى اخلاق اسلامى بود و بارها اموال خويش را نصف كرد و نيمى از آن را در راه خدا بخشيد. عاقبت به توطئه معاويه و به دست همسرش جَعْده دختر اشعث بن قيس، مسموم شد و به شهادت رسيد. مردم مدينه در سوگ آن امام به ماتم نشستند.

امام حسن عليه السلام علاقه ‏مند بود تا در كنار جدّش رسول خدا صلى الله عليه و آله به خاك سپرده شود؛ اما مروانيان با همكارى شخصى كه ادعاى مالكيت زمينى را داشت كه رسول خدا صلى الله عليه و آله در آنجا مدفون شده بود، مانع اين كار شدند. امام حسين عليه السلام به خاطر توصيه برادر به عدم ايجاد درگيرى، برادرش را در بقيع به خاك سپرد.

امام سجّاد عليه السلام‏

امام سجّاد عليه السلام چهارمين امام شيعه، در سال 38 قمرى متولد شد و دوران رشد خود را در عهد امامت امام مجتبى عليه السلام و پدر خود حسين ‏بن على عليهما السلام سپرى كرد. آن حضرت در كربلا حضور داشت، اما به دليل بيمارى در جنگ شركت نكرد. پس از آن نزديك به سى و چهار سال؛ يعنى تا سال 94 قمرى، رهبرى شيعه را بر عهده داشت. اين دوره، دوره‏اى سخت بود و شيعيان به شدت تحت فشار امويان قرار داشتند. آن حضرت از راههاى گوناگونى توانست شيعيان خالص را در اطراف خويش گرد آورد و راه را براى فرزندش امام باقر عليه السلام باز كند. از مهمترين يادگارهاى امام سجاد عليه السلام دعاهاى آن حضرت است كه سرشار از مفاهيم عالى اخلاقى و عبادى و سياسى است و بخشى از آن‏ها در صحيفه سجاديه است  يكى از مهمترين متون دينى به شمار مى‏ آيد.

بنا به آنچه در برخى از منابع تاريخى آمده است، امام سجاد عليه السلام در سال 94 قمرى به تحريك وليد بن عبدالملك مسموم گرديد و به شهادت رسيد و در كنار امام مجتبى عليه السلام در بقيع مدفون شد.

امام باقر عليه السلام‏

امام محمد باقر عليه السلام پنجمين امام شيعه، در سال 58 قمرى به دنيا آمد و تا سال 94 قمرى در كنار پدرش در مدينه زندگى مى‏ كرد. پس از رحلت پدر، رهبرى شيعه را در دست گرفت. آن امام مشغول حفظ عقايد دينى از تحريف شد و كوشيد تا با تربيت شاگردان فراوان، معارف اصيل اسلام را از تحريف امويان حفظ كند. امام باقر را به دليل علم و دانش فراوانش، باقرالعلوم؛ يعنى شكافنده علوم لقب دادند. جابر انصارى، از آخرين صحابه برجاى مانده، سلام رسول خدا صلى الله عليه و آله را به او رساند و امام را بوسيد. امام در اوج نزاع‏هايى كه ميان عالمان مدينه بر سر مسائل اعتقادى و احكام فقهى درگرفته بود، خطوط روشنى را در فقه و تفسير و سيره نبوى تبيين كرد كه تكيه‏ گاه شيعيان در مذهب‏ اصيل شيعه است.

امام باقر عليه السلام در سال 114 يا 117 قمرى به تحريك هشام بن عبدالملك به شهادت رسيد و در كنار پدرش حضرت سجاد عليه السلام در بقيع مدفون شد.

امام صادق عليه السلام‏

امام صادق عليه السلام كه ششمين امام معصوم است و مذهب شيعه با نام او به عنوان مذهب جعفرى شناخته مى ‏شود، در سال 80 يا 83 قمرى در مدينه به دنيا آمد و پس از رحلت پدر، رهبرى فكرى و سياسى شيعيان اصيل پيرو مذهب اماميه را برعهده گرفت.

آن حضرت تا سال 148 قمرى در قيد حيات بود. در اين مدت نزديك به چهارهزار نفر در محفل درسش حاضر شدند و از دانش آن حضرت بهره بردند. امام صادق عليه السلام مورد ستايش تمامى عالمان عصر خويش بود.

در متون دينى شيعه، چندين هزار روايت از آن حضرت در تفسير، اخلاق و به ويژه فقه، رسيده كه باعث عظمت حديث شيعه و موجب تقويت بنيه علمى آن است. امام صادق عليه السلام كوشيد تا شيعيان را در برابر ديگران مسلّح به دانش حديث و فقه كند وبا انحرافاتى كه ممكن بود در ميان شيعه به وجود آيد، به مبارزه برخيزد. در دوره اين امام نيز جز در چند سال نخست دولت عباسى، فشارى سخت بر شيعيان وجود داشت. منصور، دوّمين خليفه عباسى، نسبت به امام صادق عليه السلام سخت كينه داشت و عاقبت نيز به نوشته مورّخان در 25 شوال سال 148 هجرى، آن حضرت، به تحريك وى مسموم شد و به شهادت رسيد. امام صادق عليه السلام در كنار جد و پدرش در بقيع به خاك سپرده شد.

در گذشته، قبور اين چهار امام، با قبّه‏ اى كه برفراز آن ساخته شده بود، به عنوان يكى از زيارتگاه‏هاى مسلمانان، به‏ويژه شيعيان، شناخته مى ‏شد؛ يكى از مشهورترين اين بناها، از آن «مجدالملك قمى براوستانى» وزير بركيارق سلجوقى است كه در قرن پنجم بر فراز قبور امامان ساخته شده بود. اما اين آثار در سال‏هاى‏ اخير از ميان رفت و در حال حاضر، قبور ائمه در شكل بسيار ساده در بقيع برجاى مانده است.[4]
 
[1] . مروج الذهب، ج 4، صص 132 و 133، ش 2377،( تصحيح شارل پلا، بيروت، 1973).
[2] . اخبار مدينة الرسول، ص 153.
[3] . التعريف، ص 43.
[4] . در باره تاريخ حرم ائمه بقيع نك: مقالات مفصل آقاى محمدصادق نجمى در فصلنامه« ميقات حج» ش 4، صص 191- 175، ش 5، صص 70- 59، ش 6، صص 129- 111، ش 7، صص 113- 92.

کلید واژگان: امام حسن بن علي - امام حسن مجتبي - امام سوم شيعيان - امام علي بن الحسين - امام سجاد - امام زين العابدين - امام چهارم شيعيان - امام باقر - امام محمد بن علي - امام پنجم شيعيان - امام جعفر صادق - امام جعفر بن محمد - امام ششم شيعيان